الرَّحْمـنِ الرَّحِیمِ

 

 الرَّحْمـنِ الرَّحِیمِ . الفاتحة آیه : 3

خداى رحمتگر مهربان (به رحمت و مهر عامّ در دنیا براى همه، و خاصّ در آخرت براى مؤمن)

 

تفسیر مجمع البیان:

دو واژه «الرَّحمن» و «الرَّحیم»، هر دو اسم‏اند و از «رحمت» و «مهر خدا» برگرفته شده‏اند. این دو واژه، معناى مبالغه‏اى دارند؛ یعنى بسیار بخشاینده و مهربان؛ که واژه نخست، مبالغه بیشترى دارد.

برخى از واژه‏شناسان معتقدند که «رحمن»، واژه عربى نیست؛ چرا که هنگام فرودآمدن این واژه مقدس، عدّه‏اى، به بیان خود قرآن شریف، در مقام شگفتى و حیرت گفتند: «و ماالرّحمن؟!» (رحمان چیست؟!) امّا بنظر مى‏رسد که این سخن، درست نیست؛ زیرا این واژه در اشعار عرب پیش از اسلام، فراوان آمده است.

از پیامبر گرامى (صلی الله علیه وآله) نقل کرده‏اند که فرمود: مسیح گفت: خداوند در دنیا رحمن و در آخرت رحیم است.

و برخى از تابعین نیز برآنند که «رحمن» به‏معناى «پرمهر به همه بندگان» است، خواه باایمان باشند یا مشرک؛ و «رحیم» به‏مفهوم «مهربان به ایمان‏آوردگان و شایستگان» و مربوط به سراى آخرت است.

**روشن است که گستردگى و فراگیرى مهر او در این جهان، بدین معناست که همه، خواه باایمان و سپاسگزار و یا ناسپاس، را آفریده و از نعمتهاى رنگارنگ حیات بهره‏ور ساخته است و به آنان روزى مى‏بخشد؛ و فراگیرى رحمت او در سراى آخرت، که تنها مردم باایمان و شایسته کردار را دربر مى‏گیرد، به این مفهوم است که در این جهان به آنان توفیق آگاهى و ایمان و انجام کارهاى شایسته ارزانى داشته است و در آخرت، آمرزش و تکریم خاصّ خود را نثارشان خواهد کرد و آنان را به بهشت پرطراوت و زیبا وارد خواهد ساخت.**

از ششمین امام نور(علیه السلام) آورده‏اند که فرمود: «رحمن» نام خاصّ خدا و بیانگر ویژگى مهر فراگیر او در دنیا است.

عکرمه مى‏گوید: خدا به اعتبار یک جنبه از مهر و رحمت خویش، «رحمن» است و به اعتبار صد رحمت خود، «رحیم». و این نکته را از بیان روشنگر پیامبر(ص) الهام گرفته است که فرمود: خدا صد رحمت دارد که تنها یکى از آنها را به زمین فرستاده و میان مردم تقسیم کرده است؛ از این‏رو، مهر مردم به یکدیگر و عواطف و احساساتى که به هم نشان مى‏دهند، همه در نتیجه همان یک رحمت است. و نود و نه رحمت دیگر خدا، ویژه خود اوست؛ تا در روز رستاخیز و سراى آخرت، بندگان شایسته و بایسته خویش را مشمول آنها قرار دهد.

و نیز آورده‏اند که در سراى آخرت، این یک بخش از رحمت او نیز به آن 99 بخش دیگر ضمیمه مى‏شود و با همه آنها به بندگان مهر خواهد ورزید.