الَّذِینَ إِذَا أَصَابَتْهُم مُّصِیبَةٌ قَالُواْ إِنَّا لِلّهِ وَإِنَّـا إِلَیْهِ رَاجِعونَ

 

 الَّذِینَ إِذَا أَصَابَتْهُم مُّصِیبَةٌ قَالُواْ إِنَّا لِلّهِ وَإِنَّـا إِلَیْهِ رَاجِعونَ @ أُولَـئِکَ عَلَیْهِمْ صَلَوَاتٌ مِّن رَّبِّهِمْ وَرَحْمَةٌ وَأُولَـئِکَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ. البقرة: 156 و 157

همان کسانى که چون مصیبتى بر آنها وارد شود گویند: همانا ما از آن خداییم (ملک حقیقى اوییم به ملاک آنکه خلق و حفظ و تدبیر امور و اعدام ما به دست اوست) و همانا به سوى او باز خواهیم گشت. 

آنها هستند که بر آنها درودها و رحمتى از جانب پروردگارشان مى‏رسد، و آنها هستند که رهیافته‏اند

تفسیر مجمع البیان:

همانان که چون مصیبتى به آنان وارد آید، آن را در راه حقّ و عدالت مى‏دانند و به حساب ارزانى‏دارنده نعمتها و آفریدگار جانها مى‏گذارند و مى‏گویند: ما از خداییم و به‏سوى او باز مى‏گردیم. و بدینسان، در اوج مشکلات و فشار رنجها، هم نداى ایمان خالصانه و عاشقانه به خدا را سر مى‏دهند و هم اعتقاد عمیق و تزلزل‏ناپذیر به روز رستاخیز و گاهِ پاداش و کیفر را.

امیر مؤمنان(ع) در این مورد مى‏فرماید:

«انّ قولنا انّا للّه اقرارٌ على انفسنا بالملک، و انّا الیه راجعون اقرارٌ على‏انفسنا بالهلک.»

هنگامى که با همه اخلاص و ایمان مى‏گوییم «ما از خداییم»، درحقیقت به بندگى و ایمان به آفریدگار یکتا اقرار کرده‏ایم؛ و آنگاه که مى‏گوییم «و به‏سوى او بازمى‏گردیم»، درواقع ایمان خود را به مرگ و روز رستاخیز و پاداش و کیفر ابراز داشته‏ایم.

بیان این دوجمله به‏هنگام فرودآمدن مصیبتها و مشکلات، به این معناست که: اگر مصیبت و فاجعه‏اى که رخ داده، عادلانه است و ما درخور آنیم، امید که خداى بخشاینده و پرمهر آن را جبران، و لطف خود را شامل حالمان کند و اگر از روى ظلم است و ما سزاوار آن نیستیم، داد ما را از بیدادگران بازستاند.

امیر مؤمنان(ع) مى‏فرمود: کسى که گرفتار مصیبتى شود، چنانچه هرگاه آن را بیاد آورد، بگوید: «اِنّا للّه و انّا الیه راجعون»، خداى پرمهر پاداش روز مصیبت را به او ارزانى خواهد داشت.

ششمین امام نور(ع)، روایتى را در این خصوص از پیامبر گرامى(ص) نقل کرده است که فرمود:

اربع من کن فیه کتبه‏اللّه من اهل‏الجنّة:

من کانت عصمته شهادة اَنْ لا اله الّااللّه‏

و من اذا انعم‏اللّه علیه‏النّعمة قال الحمد للّه‏

و من اذا اصاب ذنباً قال استغفراللّه‏

و من اذا اصابته مصیبةٌ قال انّا للّه و انّا الیه راجعون.

چهار چیز است که هر کس بدانها آراسته باشد، خداوند [نام‏] او را در زمره اهل بهشت مى‏نویسد:

1. درپرتو توحید و توحیدگرایى، خود را در دژ استوار «لا اله الّااللّه» قرار دهد.

2. انسانى سپاسگزار باشد؛ و هرگاه خدا نعمتى به او ارزانى داشت، او را ستایش کند و بگوید: «الحمد للّه».

3. اگر گناهى مرتکب شد، روى توبه به بارگاه خدا آورد و با همه وجود بگوید: «استغفراللّه...»

4. و هنگامى که مصیبتى به او رسید، شکیبا و استوار بگوید: «انّا لله و انّا الیه راجعون»؛ و خود را به خدا بسپارد.

«اولئک علیهم صلواتٌ من ربّهم و رحمةٌ»

آنانند که درودهایى از پروردگارشان و نیز مهر و رحمتى بر آنان است‏

واژه «اولئک» در آیه شریفه، به شکیبایان و مردم صابرى اشاره دارد که قرآن وصف آنان را ذکر کرده است؛ و منظور از درودها و رحمت و بخشایش خدا بر آنان نیز دعا است.

ابن عبّاس مى‏گوید: واژه «صلوات» به‏معناى برکات است. برخى نیز آن را به مغفرت و آمرزش معنا کرده‏اند.

«رحمة» نیز به‏معناى نعمت دنیا و آخرت است؛ و اینکه هر بنده‏اى به نعمتهاى خدا در دنیا و آخرت نیازمند است.

«و اولئک هم‏المهتدون»

و آنان همان راه‏یافتگانند

آرى؛ آنان که دربرابر مقدّرات الهى سر فرود مى‏آورند و در مواجهه با مشکلات و مصیبتها به او پناه مى‏جویند و «استرجاع» مى‏گویند، راه درست را یافته‏اند.

عدّه‏اى از مفسّران معتقدند که منظور این جمله از آیه شریفه این است که انسانهایى اینچنین، راه بهشت و نیک‏بختى را یافته‏اند.