قل لَّا "أَسْأَلُکُمْ " عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَّا "الْمَوَدَّةَ " فِی الْقُرْبَی
ذَلِکَ الَّذِی یُبَشِّرُ اللَّهُ عِبَادَهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ قُل لَّا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَی وَمَن یَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَّزِدْ لَهُ فِیهَا حُسْنًا إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَکُورٌ . الشوری آیه : 23
ترجمه آیت الله مشکینی ره
این همان چیزی است که خداوند، آن بندگان خود را که ایمان آورده و عملهای شایسته کردهاند بدان بشارت میدهد. بگو: از شما در مقابل این ( ابلاغ رسالت خود) جز محبت (قلبی و عملی) درباره خویشاوندانم مزدی نمیطلبم، و هر کس کار نیکی انجام دهد (بر این محبت بیفزاید) ما برایش در آن، نیکی میافزاییم (بر پاداش طبیعیش حد اقل ده برابر اضافه میکنیم)، حقّا که خداوند آمرزنده و شکرگزار است
در فضائل الصحابه از سعید بن جبیر از عامر نقل شده:
هنگامی که آیه" قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی" نازل شد اصحاب عرض کردند ای رسول خدا! خویشاوندان تو که مودت آنها بر ما واجب است کیانند؟
فرمود: علی و فاطمه و دو فرزند آن دو، این سخن را سه بار تکرار فرمود
تفسیر مجمع البیان:
ذَلِکَ الَّذِی یُبَشِّرُ اللَّهُ عِبَادَهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَات
این فزونبخشی بزرگ خداست که ذات پاک او به وسیله آن، به بندگان توحیدگرا و شایستهکردارش نوید میدهد تا در زندگی هماره برای رسیدن به آن، لحظهشماری کنند و بکوشند و بیصبرانه در انتظار آن باشند.
پارهای واژه «یبشّر» را با تشدید و برخی بدون تشدید خواندهاند که در صورت نخست نشانگر نوید بسیار و نعمتهای بیشمار است، و در صورت دوّم بشارتگر نعمتهای کوچک و بزرگ.
در ادامه آیه مورد بحث روی سخن را به پیامبر گرامی نموده و میفرماید:
قُلْ لَا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَی
هان ای پیامبر! بگو: در برابر رساندن پیام خدا بر شما بندگانش هیچ پاداشی از شما درخواست نمیکنم مگر دوست داشتن نزدیکانم، بنابراین در برابر رسالت من به نزدیکانم محبت ورزید.
از دیدگاه گروهی از مفسّران ژرفنگر و اندیشمند از جمله «سعیدبن جبیر» و... نیز سه امام گرانمایه حضرت سجّاد و حضرت باقر و صادق آوردهاند که منظور آیه شریفه این است که: هان ای پیامبر! به مردم توحیدگرا بگو: ای مردم! من در برابر رسالت و پیامرسانی خویش هیچ پاداشی از شما نمیخواهم جز دوست داشتن خاندان و نزدیکانم، از این رو هر محبت و مهری که میخواهید نثار من کنید، همه را نثار خاندان و فرزندانم نمایید.
در شأن نزول و داستان فرود آیه مورد بحث آوردهاند که: پس از فرود این آیه شریفه، پیامبر آن را بر مردم تلاوت کرد و آنان پرسیدند: ای پیامبر خدا! این کسانی که خدا به ما فرمان میدهد تا آنان را دوست بداریم چه کسانی هستند؟ پیامبر فرمود: علی و فاطمه و فرزندان آنان که درود بر همگی آنان باد. لمّا نزلت قل لا اسألکم علیه اجراً الاّ المودة فیالقربی، قالوا: یا رسول الله! من هؤلا الذین امرنا الله بمودتهم؟ قال:(ص) علّی و فاطمه و ولدهما
و نیز آوردهاند که آن حضرت فرمود:
خدا پیامبران را از درختان گوناگون و ریشههای مختلف آفرید، امّا من و علی(ع) را از یک ریشه و یک درخت. من پایه و اساس آن درخت تناور هستم، و علی شاخه آن؛ فاطمه(ع) باعث باروری آن میباشد، و حسن و حسین، دو نور دیدهام میوههای آن، و دوستداران و رهروان راه توحیدی ما برگهای سرسبز و پرطراوت آن؛ از این رو هرکس به شاخهای از شاخههای این درخت چنگ اندازد و بدان بپیوندد نجات مییابد و در دنیا و آخرت رستگار میگردد و هرکس از آن انحراف جوید، سقوط میکند و نابود میگردد، آنگاه فرمود: هان ای مردم! اگر بندهای از بندگان خدا در میان «مروه» و «صفا» هزار سال، و باز هم هزار سال و دگرباره هزار سال خدا را عبادت کند، به گونهای که بسان مشک کهنه و فرسوده شود، امّا محبت ما خاندان و رسالت را نداشته باشد، خدا او را به صورت در آتش خواهد افکند؛ و آنگاه به تلاوت این آیه پرداخت که: قل لا اسألکم...