کُلُّ نَفْسٍ بِمَا کَسَبَتْ رَهِینَةٌ
کُلُّ نَفْسٍ بِمَا کَسَبَتْ رَهِینَةٌ . المدثر آیه : 38
ترجمه آیت الله مشکینی ره :
هر کس در گرو کسب خویش است (هر نفسی در برابر واجباتی که باید کسب کند، و محرماتی که کسب نموده در گرو است و چون اول را داد و دوم را زدود رها میشود
تفسیر المیزان:
حرف" باء" در" بما" به معنای بای فارسی و یا به معنای" بسبب" است، و یا به معنای" در مقابل" است،
و کلمه" رهینة" به معنای رهن و گروگان است، هم چنان که زمخشری در کشاف گفته: کلمه" رهینة" در آیه" کُلُّ نَفْسٍ بِما کَسَبَتْ رَهِینَةٌ" مؤنث رهین نیست، که کسی خیال کند چون کلمه" نفس" مؤنث است، رهینه نیز مؤنث آمده، چون اگر این منظور هم در کار باشد باز میتوانست مذکر بیاورد، و بفرماید" بما کسبت رهین" برای اینکه صیغه فعیل در صورتی که به معنای مفعول باشد مذکر و مؤنث در آن یکسان است، هم در مذکر میآید و هم در مؤنث، بلکه این کلمه اسمی است به معنای رهن، مثل اینکه کلمه" شتیمة" اسم شتم است، گویا فرموده:" کل نفس بما کسبت رهن" و معنای جمله بنا به گفته وی این است که:" هر نفسی در گرو است، با آنچه که کرده، و یا به سبب آنچه کرده، و یا در مقابل آنچه کرده است".و گویا عنایت در" رهینه شمردن هر نفس" این بوده که خدای تعالی این حق را به گردن خلق دارد که با ایمان و عمل صالح او را بندگی کنند، پس هر نفسی از خلق نزد خدا محفوظ و محبوس است، تا این حق و این دین را بپردازد، حال اگر ایمان آورد و عمل صالح کرد از گرو در آمده آزاد میشود، و اگر کفر ورزید و مرتکب جرم شد و با این حال مرد، هم چنان رهین و برای ابد محبوس است، و این یک نوع رهین بودن است، غیر آن نوع دیگر که آیه" کُلُّ امْرِئٍ بِما کَسَبَ رَهِینٌ" متعرض آن است و ما فرق میان دو نوع رهین بودن را در سوره طور بیان کردیم.
گفتیم آیه قبلی انذار را تعمیم میداد، این آیه علت آن تعمیم را بیان میکند، چون وقتی نفس انسانی رهین کردههای خود باشد، قهرا هر نفسی باید از آتش قیامت که او را در صورت مجرم بودن و پیروی حق نکردن در آن حبس میکنند دلواپس باشد که، همین دلواپسی تقوی است.