وَأَنَّ هَـذَا صِرَاطِی مُسْتَقِیمًا فَاتَّبِعُوهُ وَلاَ تَتَّبِعُواْ السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِکُمْ عَن سَبِیلِهِ ذَلِکُمْ وَصَّاکُم بِهِ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ. الانعام: 153
ترجمه: و [بدانید] این است راه راست من پس، از آن پیروى کنید. و از راهها [ى دیگر] که شما را از راه وى پراکنده مىسازد پیروى مکنید. اینهاست که [خدا] شما را به آن سفارش کرده است، باشد که به تقوا گرایید.
تفسیر المیزان:
بعضى از قراء کلمه اول آیه را" أن" به فتح همزه و با تشدید و بدون تشدید قرائت کردهاند و گویا مدخول آن را عطف بر محل" أَلَّا تُشْرِکُوا بِهِ شَیْئاً" گرفتهاند. بعضى دیگر آن را به کسر همزه قرائت کردهاند که بنا بر این قرائت، جمله مدخول آن جملهاى مستانفه خواهد بود.
از ظاهر سیاق آیه چنین برمىآید که مضمون این آیه، یکى از همان وصیتهایى است که خداوند رسول گرامى خود را مامور به خواندن آن بر مردم فرموده، و لازمه این مطلب این است که جمله" وَ أَنَّ هذا صِراطِی مُسْتَقِیماً فَاتَّبِعُوهُ" متعلق غرض اصلى نباشد، چون غرض اصلى متعلق به بیان کلیات دین بود که در دو آیه قبل بیان شد، پس ایراد این جمله وجهى ندارد مگر اینکه مقدمه و زمینه چینى باشد براى جمله" وَ لا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ" هم چنان که همین جمله نیز توطئه و زمینه است براى جمله" فَتَفَرَّقَ بِکُمْ عَنْ سَبِیلِهِ". مقصود اصلى از آیه مورد بحث این است که بفرماید: شما از راه خدا متفرق مشوید و در آن اختلاف راه میاندازید. و بنا بر این، سیاق این آیه سیاق آیه شریفه" شَرَعَ لَکُمْ مِنَ الدِّینِ ما وَصَّى بِهِ نُوحاً وَ الَّذِی أَوْحَیْنا إِلَیْکَ وَ ما وَصَّیْنا بِهِ إِبْراهِیمَ وَ مُوسى وَ عِیسى أَنْ أَقِیمُوا الدِّینَ وَ لا تَتَفَرَّقُوا فِیهِ" است. پس اگر بعد از گفتن اینکه این وصایا صراط مستقیم من است و اختصاص به دین معینى ندارد مجددا امر کرد به اقامه دین، در حقیقت خواست تا زمینه کلام را براى نهى از تفرقه در دین فراهم سازد.
فَفِرُّوا إِلَی اللَّهِ إِنِّی لَکُم مِّنْهُ نَذِیرٌ مُّبِینٌ . الذاریات آیه : 50
ترجمه مشکینی
پس (از عذاب خدا به وسیله توحید و تسلیم) به سوی خدا بگریزند، همانا من برای شما از جانب او بیمدهندهای آشکار و روشنگرم
تفسیر مجمع البیان:
فَفِرُّوا إِلَی اللَّهِ
پس با یکتاگرایی و پرستش خالصانه خدا از عذاب او به سوی مهر و رحمت بی کرانش بگریزید و پاداش او را بجویید.
به باور برخی منظور این است که: با رهانمودن آنچه شما را سرگرم ساخته و از فرمانبرداری خدا و انجام دستورات او باز میدارد، به سوی مهر و پاداش خدا بشتابید.
از حضرت صادق آوردهاند که به انجام طواف و حج بروید، چرا که این نوعی گریز از عذاب خدا به سوی پاداش و مهر اوست.
إِنِّی لَکُمْ مِنْهُ نَذِیرٌ مُبِین
چرا که من از سوی خدا برای شما بیمدهندهای روشنگرم.
به بیان دیگر منظور این است که: بیگمان من از جانب خدا برای شما از عذاب و کیفر او هشدار میدهم و بدین وسیله رسالت خویش را به شما ابلاغ و پیام حق را باز میگویم.
وَلَقَدْ یَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّکْرِ فَهَلْ مِن مُّدَّکِرٍ
ترجمه آیت الله مشکینی ره:
و به راستی ما قرآن را برای تذکر و پندآموزی آسان و قابل فهم کردیم، پس آیا پندگیرندهای هست
تفسیر اطیب البیان:
یعنی ما مقاصد بلند و حقایق عالیه قرآن را که مافوق عقول و فهوم عادی است در مرحله القاء با عباراتی آسان آوردیم ، تا فهم عامه مردم آن را درک کند، و به این وسیله مردم متذکر شوند و خدای تعالی و شئون او را به یاد آورند،
پس آیا پندگیرنده و متذکری هست که بوسیله قرآن متذکر شود و به خدا ایمان آورده و به دین حق که قرآن به سوی آن دعوت می کند متدین شود؟ و این کلام ، دعوت عمومی به تذکر یافتن بوسیله قرآن می باشد.
کُلُّ نَفْسٍ بِمَا کَسَبَتْ رَهِینَةٌ . المدثر آیه : 38
ترجمه آیت الله مشکینی ره :
هر کس در گرو کسب خویش است (هر نفسی در برابر واجباتی که باید کسب کند، و محرماتی که کسب نموده در گرو است و چون اول را داد و دوم را زدود رها میشود
تفسیر المیزان:
حرف" باء" در" بما" به معنای بای فارسی و یا به معنای" بسبب" است، و یا به معنای" در مقابل" است،
و کلمه" رهینة" به معنای رهن و گروگان است، هم چنان که زمخشری در کشاف گفته: کلمه" رهینة" در آیه" کُلُّ نَفْسٍ بِما کَسَبَتْ رَهِینَةٌ" مؤنث رهین نیست، که کسی خیال کند چون کلمه" نفس" مؤنث است، رهینه نیز مؤنث آمده، چون اگر این منظور هم در کار باشد باز میتوانست مذکر بیاورد، و بفرماید" بما کسبت رهین" برای اینکه صیغه فعیل در صورتی که به معنای مفعول باشد مذکر و مؤنث در آن یکسان است، هم در مذکر میآید و هم در مؤنث، بلکه این کلمه اسمی است به معنای رهن، مثل اینکه کلمه" شتیمة" اسم شتم است، گویا فرموده:" کل نفس بما کسبت رهن" و معنای جمله بنا به گفته وی این است که:" هر نفسی در گرو است، با آنچه که کرده، و یا به سبب آنچه کرده، و یا در مقابل آنچه کرده است".
سُبْحَانَ الَّذِی أَسْرَی بِعَبْدِهِ لَیْلاً مِّنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَی الْمَسْجِدِ الأَقْصَی الَّذِی بَارَکْنَا حَوْلَهُ لِنُرِیَهُ مِنْ آیَاتِنَا إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ البَصِیرُ
منزه و پاک است (از هر نقص و عیبی) آن خدایی که بنده خود (محمّد صلّی الله علیه وآله) را در شبی از مسجد الحرام به سوی مسجد الاقصی سیر داد- مسجدی که اطراف آن را (به معنویت فرشتگان فرود آمده و پیامبران برخاسته از آنجا و سرسبزی درختان انبوه و نهرها) مبارک کردهایم- تا برخی از نشانههای (توحید و قدرت و حکمت) خود را به او نشان دهیم. البته او (خدا) است که (به گفتار بنده خود و ساکنان ملأ اعلی) شنوا و (به حال همه آنان) بیناست . ترجمه آیت الله مشکینی ره
وَمِنَ النَّاسِ مَن یَعْبُدُ اللَّهَ عَلَی حَرْفٍ فَإِنْ أَصَابَهُ خَیْرٌ اطْمَأَنَّ بِهِ وَإِنْ أَصَابَتْهُ فِتْنَةٌ انقَلَبَ عَلَی وَجْهِهِ خَسِرَ الدُّنْیَا وَالْآخِرَةَ ذَلِکَ هُوَ الْخُسْرَانُ الْمُبِینُ. الحج آیه : 11
ترجمه مجتبوی:
و از مردمان کس هست که خدای را یکسویه و با دودلی میپرستد، پس اگر نیکیی بدو رسد بدان آرام گیرد و اگر آزمونی- رنجی و گزندی- بدو رسد روی بگرداند، در این جهان و آن جهان زیانکار است، این است آن زیانکاری آشکار.
ذَلِکَ الَّذِی یُبَشِّرُ اللَّهُ عِبَادَهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ قُل لَّا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَی وَمَن یَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَّزِدْ لَهُ فِیهَا حُسْنًا إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَکُورٌ . الشوری آیه : 23
ترجمه آیت الله مشکینی ره
این همان چیزی است که خداوند، آن بندگان خود را که ایمان آورده و عملهای شایسته کردهاند بدان بشارت میدهد. بگو: از شما در مقابل این ( ابلاغ رسالت خود) جز محبت (قلبی و عملی) درباره خویشاوندانم مزدی نمیطلبم، و هر کس کار نیکی انجام دهد (بر این محبت بیفزاید) ما برایش در آن، نیکی میافزاییم (بر پاداش طبیعیش حد اقل ده برابر اضافه میکنیم)، حقّا که خداوند آمرزنده و شکرگزار است
در فضائل الصحابه از سعید بن جبیر از عامر نقل شده:
هنگامی که آیه" قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی" نازل شد اصحاب عرض کردند ای رسول خدا! خویشاوندان تو که مودت آنها بر ما واجب است کیانند؟
فرمود: علی و فاطمه و دو فرزند آن دو، این سخن را سه بار تکرار فرمود